W wypadku terytorialnych i politycznych przekształceń na terenach należących do Państwa Polskiego granica stref interesów Niemiec i ZSRR przebiegać będzie w przybliżeniu po linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Archiwum Polskiego radia i RWE, Wrzesień 1939.polskieradio.pl … Stalin przyjął mnie o drugiej w nocy w obecności Mołotowa i Woroszyłowa i oświadczył, że Armia Czerwona przekroczy dziś rano o godzinie szóstej granicę sowiecką na całej długości od Połocka do Kamieńca Podolskiego. Fredrich –Werner von Schuleburg, Ściśle tajne, nr 371
Dla Polski, II wojna światowa rozpoczęła się podwójnie: 1 września 1939 roku, atak hitlerowców z morza na Westerplatte i z powietrza - bombardowanie miasteczka Wieluń. Druga data agresji wojennej, to dzień 17 września tego samego roku, kiedy na rozkaz Stalina, na terytorium II Rzeczypospolitej ruszyło 700 tysięcy żołnierzy Armii Czerwonej, rozpoczynając tym samym trwający wiele dziesięcioleci, tzw. IV rozbiór naszej Ojczyzny. Po dokonaniu tego ataku, cynicznie określanego w mediach sowieckich jako obrona tamtejszej ludności przed okupantem hitlerowskim, aresztowano ponad 200 tysięcy Polaków - głównie oficerów wojskowych, policjantów i generalnie – polskiej inteligencji, rozpoczęły się masowe prześladowania mieszkańców tamtych Ziem. Nasilenie represji pojawiło się już na początku roku następnego, kiedy zaczęto dokonywać masowych eksterminacji i wywożenia w głąb Rosji – głównie na Sybir i do Kazachstanu. Historycy obliczają, że w tym swoistym exodusie, własne domy i Ojczyznę, musiało porzucić około półtora miliona osób. A i to, jak się wydaje, są jedynie dane szacunkowe, przybliżone. Także powstałe w tym czasie obozy dla Polaków, w Katyniu, Ostaszkowie, Miednoje i Bykowni, aby wymienić tylko te najbardziej znane, były miejscami okrutnej kaźni, dla każdego, kto był dumny ze swojej polskości. Ta nienawiść sowietów wobec Polaków, o dziwo, zatrważała nawet hitlerowców, którzy także nie przebierali w środkach masowej eksterminacji podbitej ludności, uparcie dążąc do rozszerzenia dla zdobywców życiowej przestrzeni (tzw. niem. Lebensraum). W rzeczy samej, II wojna światowa, uformowała jedyne w swoim rodzaju kategorie antropologiczne, nieznane do tej pory w praktyce: zdobywców – panów (niem. Ubermensch), oraz pozostałych – podludzi (niem. Untermensch). Obie kategorie, zostały zaczerpnięte z filozofii Fryderyka Nietzschego. Jednak dodajmy, to o czym pisał w swojej „Wiedzy radosnej”, wspomniany myśliciel, było jedynie intelektualną koncepcją; możliwością przekraczania przez każdego człowieka własnych ograniczoności, natomiast okrucieństwa II wojny światowej i bestialstwo hitlerowców i sowietów, wypaczyły te myśl dla własnych interesów, dzieląc ludzi na zdobywców i zwyciężonych. Nie wiadomo jakby te wysoce agresywne działania bolszewików wobec Polaków przebiegały dalej i w co ostatecznie mogłyby się rozwinąć, gdyby nie atak Niemiec na ZSRR w dniu 22 czerwca 1941 roku. Plan Barbarossa, podpisany przez Adolfa Hitlera, pierwotnie przewidywał atak już 15 maja 1941 roku (dyrektywa nr 21), jednak z rozszerzaniem hitlerowskiego frontu na Bałkany, Jugosławię i Grecję, data ataku została zmieniona na 22 czerwca. Hitlerowskie działania militarne wobec ZSRR na tyle zaskoczyły Stalina, że w początkowej fazie wojny najzwyczajniej spanikował, nie wiedząc, co w tej sytuacji ma czynić. I teraz, w obecnej sytuacji, Stalin wykonał kolejny ruch; zaproponował przesiedlonym wbrew ich woli w głąb Rosji, utworzenie wspólnego frontu przeciwko już teraz wspólnemu wrogowi - hitlerowskim Niemcom. 1 Warszawska Dywizja im. Tadeusza Kościuszki sformowana w maju 1943 roku, chrzest bojowy miała już w dniach 12 i 13 października, uczestnicząc w bitwie pod Lenino, na Białorusi. Pomimo deklaracji o wzajemnej przyjaźni polsko - radzieckiej, tak naprawdę bolszewicy nadal starali się utwierdzać swoją władzę w PRL-u, chociażby poprzez typowanie polskich przywódców, co daje podstawę do stwierdzenia faktu iż zwycięstwo w II wojnie światowej, bynajmniej przez wiele jeszcze dziesięcioleci powojennych, nie zrzuciło niewolniczego jarzma z polskiej szyi. Dopiero czasy najnowsze; powstanie Solidarności, demontaż Układu Warszawskiego, zburzenie Muru Berlińskiego, postsowieckie czasy pieriestrojki i głasnosti, mogły dać podstawę do tego, iż wspomniany wyżej IV Rozbiór Polski, faktycznie przestał istnieć. Celem upamiętnienia tragicznych wydarzeń z września 1939 roku i zarazem kształtowania postaw patriotycznych uczestników Wielkopolska Wojewódzka Komenda Ochotniczych Hufców Pracy w Poznaniu zorganizowała konkurs pn. "IV Rozbiór Polski". Zadaniem młodzieży było przedstawienie w formie prezentacji multimedialnej przyczyn, okoliczności a w konsekwencji skutków faktycznego IV rozbioru Polski na początku II wojny światowej pomiędzy hitlerowskie Niemcy i sowiecką Rosję. Laureatami konkursu zostali Jan Poczta z Hufca Pracy w Ostrowie Wlkp., Jakub Hyła z Hufca Pracy w Kaliszu oraz Tymoteusz Wycisk z Hufca Pracy w Gostyniu. Wyróżniono również prace Sandry Adamek z Hufca Pracy w Kaliszu, Julii Ciesielskiej z Hufca Pracy w Kościanie oraz Sebastiana Normana z Hufca Pracy w Gostyniu.